یکی از مسائل مهم در خرید و فروش برق، بحث چگونگی انجام فرآیند آن است؛ بطوری‌که نه ارائه‌دهنده خدمات و نه مصرف‌کننده دچار ضرر و زیان نشوند. از همین رو، روش های خرید و فروش دو جانبه برق تعریف شده است که تحت عناوینی مثل تجارت برق، خدمت، فروش به مصرف‌کننده و … ارائه می‌شود. در ادامه به بررسی روش‌های این خرید و فروش پرداخته شده است.
چیستی قرارداد دو جانبه برق
قبل از توضیح درباره راه‌های مختلف قرارداد دوجانبه توزیع برق، لازم است با چیستی آن آشنا شویم. این مفهوم به معنای نوعی از قرارداد است که عرضه‌کننده برای فروش به مصرف‌کننده صورت می‌گیرد. این نوع قراردادها، قابلیت انعطاف بالایی دارند و برای شرایط مختلفی می‌توانند مورد استفاده قرار بگیرند. از ویژگی‌های دیگر این نوع قرارداد می‌توان به تأمین برق مصرف‌کننده با قید یک مگاوات، توسط این شرکت‌ها اشاره کرد. بنابراین، قراردادهای دوجانبه برق علاوه بر این‌که می‌توانند زمینه فراهم‌شدن برق مصرف‌کنندگان را در بخش‌های مختلف فراهم کنند، از انعطاف قابل توجهی هم برخوردار هستند و می‌توانند شکل‌های مختلف قراردادی را متناسب با نیاز متقاضی ایجاد کنند. لازم به ذکر است که این قراردادها تحت نظارت و کنترل دولت و وزارت نیرو قرار دارند که مورد حمایت هیئت وزیران نیز قرار گرفته است.
از نکات قابل توجه در این مصوبه هیئت وزیران پیرامون این مسئله این است که مشترکان مصرف‌کننده برق بالای یک مگاوات، انرژی مورد نیاز خود را از همین قراردادهای دوجانبه یا روش‌های دیگری که در این رابطه وجود دارد، تأمین کنند؛ بنابراین، همین مصوبه، در اهمیت و کیفیت اعتبار این نوع قراردادها و قانونی‌بودن آن‌ها کفایت می‌کند.
روش‌های خرید و فروش دو جانبه برق
به‌طور کلی، این روش‌ها به دو نوع مستقیم و غیرمستقیم تقسیم می‌شود که چگونگی انتخاب این مدل‌ها، به نوع استفاده از آن برق در محیط صنعتی، تجاری، خانگی و… بستگی دارد. در ادامه به نمونه مدل‌های فروش برق اشاره شده است.
- شرکت‌های ارائه‌دهنده برق: همان‌طور که از نام این شرکت‌ها پیداست، وظیفه آن‌ها توزیع برق برای متقاضیانی است که با این شرکت‌ها وارد عقد قرارداد می‌شوند. این روش، یکی از متداول‌ترین روش‌ها در سراسر جهان است.
- خرده‌فروشی: شرکت‌هایی که مصرف‌کنندگان برق را به‌صورت خرید خرده‌فروشی در بسته‌های مختلف انرژی مجاب می‌کنند، در این دسته قرار می‌گیرند. این روش، یکی از بهترین روش‌های ممکن برای تأمین انرژی برق است.
- پروژه‌های خودتأسیس: گاهی اوقات شرکت‌ها، متناسب با نیازهای خود و خصوصا اگر که بر مبنای انرژی‌های تجدیدپذیر باشند، در جهت تأمین انرژی مورد نیاز خود، یک مجموعه پروژه‌هایی را که خودشان در دست دارند، انجام می‌دهند.
- تسهیل تجارت نسخه‌های انرژی تجدیدپذیر: این هم یکی از روش‌های مناسب در عقد قرارداد دوجانبه بین شرکت‌ها با هم یا با متقاضیان برق است؛ به این معنا که یک شرکت برای شرکت دیگر یا برای مصرف‌کننده‌ها، نسخه‌ها و گواهی‌های انرژی را تولید می‌کنند و در اختیار آن‌ها قرار می‌دهند.
- بازارهای انرژی: این مفهوم در واقع فرصتی است که باعث رونق کار تولیدکنندگان انرژی، مثل نیروگاه‌ها و شرکت‌های خرده‌فروش برق از یک سو و مصرف‌کنندگان مثل عموم مردم از سوی دیگر می‌شود و باتوجه به رقابتی‌کردن فضای خود، می‌تواند باعث از بین‌رفتن انحصار و ارائه خدمات مناسب‌تر به عموم مردم بشود.
- تجارت الکترونیکی: از مزایای این نوع تجارت، ایجاد صرافی‌های آنلاینی است که می‌توانند برق را به‌صورت اینترنتی معامله کنند و باعث کسب سود برای متقاضیان و تولیدکنندگان شوند.
این موارد، روش‌هایی از خرید و فروش دوجانبه برق بود که علی‌رغم نکات مثبتی که دارد، می‌تواند نواقص و معایبی هم داشته باشد. در ادامه به بررسی مزایا و معایب این روش‌های دوجانبه پرداخته شده است.
مزایا و معایب روش‌های خرید و فروش دوجانبه برق
همان‌طور که ذکر شد، شکل‌های مختلفی از خرید و فروش دوجانبه برق وجود دارد که هرکدام از این موارد باعث ایجاد فرصت‌هایی برای مصرف‌کننده و تولیدکننده می‌شود. در ذکر مزایای این روش‌ها می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:
- امکان خرید برق از شخص یا شرکت مورد نظر؛ این فرصت برای مصرف‌کنندگان فراهم می‌شود که با بررسی قیمت‌ها و خدمات شرکت‌های مربوطه، گزینه مناسب مدنظر خود را برای عقد قرارداد انتخاب کنند.
- پیدا نکردن قیمت؛ به عبارت دیگر عدم کشف قیمت صورت می‌گیرد که به نوعی برای مصرف‌کنندگان و حتی تولیدکنندگان به‌صرفه‌تر است.
- عدم اعمال جریمه با ضریب ۱.۲ که حداکثر قیمت بازار برق است.
- فراهم‌بودن فرصت اعلام حجم مصرفی هر دوره در انتهای دوره مصرفی.
- امکان تعیین قیمتی که باعث کاهش قابل توجه هزینه‌های مصرفی متقاضی می‌شود.
- عدم قرار گرفتن در اولویت‌های اول خاموشی در هنگام کنترل سیاست‌های مصرفی انرژی.
- تضمین این‌که برق مصرف‌کننده اگر توسط شرکت ارائه‌دهنده توزیع نشد، توسط مدیریت شبکه برق ایران فراهم می‌شود.
- امکان پرداخت به‌صورت توافقی با شرایط منعطف.
این موارد، نمونه مزایایی بود که برای این نوع قراردادها ذکر می‌شود؛ در عین حال معایبی هم برای آن وجود دارد که عبارتند از:
- امکان تهیه و خرید برق به‌صورت بازه‌ای، یعنی به‌شکل کم‌باری، میان‌باری یا پرباری وجود ندارد.
- در این نوع قرارداد واجب و لازم است که الحاقیه نیابت در نزد شبکه برق منطقه‌ای یا شرکت توزیع برق، تنفیذ شود.
علی‌رغم دو مورد فوق، همان‌طور که مشخص است مزایای این نوع قراردادها و روش‌های خرید و فروش دوجانبه برق بیشتر است؛ بنابراین فرد می‌تواند با استفاده از نیروگاه‌ها و یا شرکت‌های خصوصی، خرید و فروش دوجانبه برق را انجام دهد که شرکت‌ها نسبت به نیروگاه‌ها آسان‌تر است. از میان این شرکت‌ها، شرکت انرژی پاک اولین شرکتی است که به‌صورت خرده‌فروشی برق را در ایران تولید کرده است و می‌تواند خدمات مختلفی را در این حوزه برای مصرف‌کنندگان فراهم کند. ایجاد قراردادهای مذکور در قالب‌های مختلف و با انعطاف بالا، از مزیت‌ها و ویژگی‌های ممتاز این شرکت محسوب می‌شود.
