مدیر عامل مدیریت شبکه برق ایران در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» اعلام کرد:
در سال ۱۴۰۰، تقاضای مصرف برق رشدی حدود ۸درصد را تجربه کرد که در صورت استمرار این میزان رشد، قطعا تامین برق پایدار در تابستان امسال نیز با دشواری‌هایی همراه خواهد بود. از همین رو به گفته برخی از کارشناسان صنعت برق، وزارت نیرو ۱۰۰ برنامه عملیاتی را برای عبور موفق از تابستان ۱۴۰۱ برنامه‌ریزی کرده که از ابتدای دولت سیزدهم نیز در حال پیگیری است.
در همین راستا مدیر عامل شرکت مدیریت شبکه برق ایران معتقد است: با اجرای یکصد برنامه عملیاتی که برنامه‌های توسعه ظرفیت تولید و ارتقای نیروگاه‌های موجود جزو آن است، می‌توان انتظار وضعیت بهتری را در حوزه تولید نسبت به سال ۱۴۰۰ داشت، هرچند ممکن است رشد مصرف نامتعارف شرایط را کمی سخت‌تر کند. البته در این میان یکی از موضوعاتی که بخش خصوصی همواره برای برون‌رفت از چالش خاموشی‌ها مطرح می‌کند، عدم انحصار صادرات برق است. از همین رو رجبی‌مشهدی در پاسخ به این مساله می‌گوید: وزارت نیرو مخالفتی با صادرات توسط تولیدکنندگان بخش خصوصی ندارد، اما زیرساخت انتقال برق برای افزایش صادرات همچنان نیازمند توسعه است.
به اعتقاد وی یکی از مشکلات اصلی بخش خصوصی برق در این سال‌ها، عدم دریافت به موقع مطالبات است که حل این موضوع نیازمند همراهی و پشتیبانی بیشتر دولت و مجلس است.در همین راستا در ادامه مشروح گفت‌وگو با وی را می‌خوانید.
به رغم اعلام وزارت نیرو مبنی بر مدیریت خاموشی‌های ۱۴۰۱، بخش خصوصی معتقد است سال آینده، سال سختی برای تامین برق پایدار خواهد بود. نظر شما در این باره چیست؟
تجربه به دست آمده از تابستان سال گذشته و ناترازی به‌وجودآمده میان تولید و مصرف برق نشان می‌دهد علاوه بر اقدامات منسجم سمت عرضه مانند افزایش ظرفیت‌های جدید تولید برق و رفع گلوگاه‌های شبکه انتقال، همکاری بخش‌های مختلف مصرف به ویژه بخش‌های صنعتی، کشاورزی، خانگی و دستگاه‌های عمومی، بر تامین برق پایدار تاثیر دوچندان خواهد داشت. به همین منظور وزارت نیرو برای عبور موفق از پیک تابستان امسال یکصد برنامه عملیاتی را در چهار محور اصلی تدوین کرده که از آن جمله می‌توان به برنامه‌های تامین برق، مدیریت مصرف و تقاضا، آمادگی شبکه سراسری برق و اقدامات مدیریتی اشاره کرد. از طرفی با به مدارآمدن واحدهای نیروگاهی جدید، اتمام تعمیرات نیروگاهی تا قبل از فصل گرما، بهبود وضعیت ذخیره آب مخازن سدهای نیروگاهی و اجرای طرح‌های مدیریت مصرف شبکه سراسری، برق موردنیاز مشترکان نیز به نحو مناسبی تامین خواهد شد.
از آنجا که سال گذشته از ابتدای اردیبهشت ماه آغاز گرما و عملا آغاز پیک بود، آیا برای امسال نیروگاه‌ها با توجه به کمبود نقدینگی، از آمادگی لازم (در حوزه تعمیرات و اورهال) برای تامین برق برخوردارند؟
براساس برنامه‌ریزی‌های صورت‌گرفته و اقدامات انجام شده توسط متولیان نیروگاهی و شرکت مدیریت شبکه برق ایران، پیشرفت برنامه‌های تعمیراتی نیروگاه‌ها مناسب است و عمده تعمیرات اساسی واحدهای حرارتی انجام شده یا درحال تعمیر هستند که تقریبا مطابق برنامه پیش می‌رود. تعمیرات باقی‌مانده نیروگاه‌ها نیز زمان‌بندی شده و پیش‌بینی می‌شود تا قبل از اوج بارتابستان امسال، نیروگاه‌ها با آمادگی کامل در مدار تولید قرار گیرند.
کارشناسان صنعت برق یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های سال آینده در حوزه تامین برق را کمبود سرمایه‌گذاری در صنعت برق و بی‌توجهی دولت دوازدهم به این مساله اعلام می‌کنند، نظر شما در این باره چیست؟
در سال‌های اخیر چندین دلیل باعث کاهش جذابیت سرمایه‌گذاری در صنعت برق شده است. از جمله جهش نرخ ارز بوده که به طور مستقیم در حوزه سرمایه‌گذاری تاثیر داشته و همچنین تفاوت معنادار هزینه تمام‌‌شده تولید، انتقال و توزیع برق با تعرفه فروش برق به مشترکان که موجب ناپایداری اقتصادی صنعت برق شده است. از این رو افزایش هزینه‌های سرمایه‌گذاری، عدم تامین مالی کافی برای تحقق برنامه‌ها و ناپایداری اقتصادی این صنعت را می‌توان عمده دلایل کمبود سرمایه‌گذاری برشمرد که امیدواریم با اتخاذ راهبردهای جدید در سال جدید، بتوان بر موانع پیشین غلبه کرد. در این خصوص دولت سیزدهم گام‌های بزرگی به خود تکلیف کرده که می‌توان به افزایش ظرفیت تولید برق به میزان ۳۵ هزار مگاوات، که شامل ۱۵ هزار مگاوات توسط وزارت نیرو، ۱۰ هزار مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر توسط بخش خصوصی و ۱۲ هزار مگاوات با همکاری وزارت صنعت، معدن و تجارت و صنایع فعال است، اشاره کرد.
همچنان بخش‌خصوصی موضوع حضور در صادرات را به عنوان راهکاری برای توسعه صنعت برق می‌دانند؟ چرا به‌رغم مجوزهایی که به بخش خصوصی به صورت مکتوب ارائه شده، همچنان صادرات فقط توسط توانیر انجام می‌شود؟ دلایل این انحصار به نظر شما چیست؟
صادرات فعلی برق کشور بر اساس زیرساخت‌های موجود شبکه انتقال و تحت تاثیر مناسبات میان کشور و دولت‌های کشورهای همسایه صورت می‌پذیرد که در شرایط عادی تراز تولید و مصرف برق در داخل، سعی شده از حداکثر ظرفیت انتقال خطوط برون‌مرزی استفاده شود. البته وزارت نیرو مخالفتی با صادرات توسط تولیدکنندگان بخش خصوصی ندارد و در این راستا در حوزه ضوابط و مقررات کارهای خوبی صورت گرفته و برای حضور رقابتی در این بخش خصوصی اقدام خوبی در دست انجام است. اما همچنان زیرساخت انتقال برق برای صادرات توسط این تولیدکنندگان نیازمند توسعه است.
به نظر شما چه دلایلی باعث ایجاد وضعیت فعلی در صنعت برق شده است؟ (عدم اعتماد بخش خصوصی)
حدود ۵۸هزار میلیارد تومان مطالبات بخش خصوصی از صنعت برق بابت تولید برق، تامین تجهیزات و فعالیت‌های پیمانکاری است و صنعت برق بیش از همین مقدار را از دولت طلبکار بوده که بخشی از آن از طریق تسویه بدهی بانکی و مالیاتی در دست تسویه است، اما به هرحال یکی از مشکلات بخش خصوصی عدم دریافت به موقع مطالبات بخش‌خصوصی است که حل این مساله نیازمند همراهی و پشتیبانی بیشتر دولت و مجلس است.از طرفی حدود ۶۰درصد تولید برق نیروگاه‌های حرارتی مربوط به نیروگاه‌های بخش خصوصی است. در حوزه نیروگاه‌های تجدیدپذیر و تولید پراکنده نیز عمدتا توسعه ظرفیت توسط بخش‌خصوصی صورت می‌پذیرد. با تجدیدساختار صورت‌پذیرفته از دو دهه پیش به این سو، امکان مشارکت بخش خصوصی در تولید برق فراهم‌شده است و در برق‌رسانی نیز بسیاری از فعالیت‌ها، توسط پیمانکاران و مشاوران در این بخش انجام می‌شود.
توان تخصصی و مالی مناسبی در بخش‌خصوصی برق در کشور وجود دارد که امکان افزایش و ارتقا نیز دارد. بخش خصوصی در این حوزه دارای بالاترین توان صادرات خدمات فنی و مهندسی در منطقه است. در حال حاضر کانال‌های ارتباطی متنوعی میان مسوولان ارشد صنعت برق با نمایندگان صنفی شاغل در صنعت برق برقرار شده و غلبه بر مشکلات فعلی نیازمند همکاری بین بخش خصوصی و دولتی به مثابه یک پیکره واحد برای خدمات رسانی در صنعت برق است.مشکلات در صنایع زیرساختی مثل برق به صورت تدریجی ایجاد می‌شوند و متاسفانه با سختی زیاد امکان رفع دارند چون صنایعی سرمایه‌بر هستند و راهکارهای رفع مشکلات، نیازمند صرف زمان منطقی به لحاظ ملاحظات اجرایی هستند. اگر مساله را کمی بلندمدت‌تر نگاه کنیم چالش مصرف بالای انرژی در کشور ما (چه برق و چه گاز) قابل حل است. با داشتن یک نقشه راه مشخص و نگاه میان مدت و بلند مدت این مساله قابل حل است.
آیا تغییرات پلکانی تعرفه‌های برق به خصوص پرمصرف‌ها، تاثیری در روند باز پرداخت مطالبات دارد؟
هدف اصلی قانون‌گذار از اجرایی کردن تغییرات پلکانی تعرفه‌های برق به‌ویژه در بخش خانگی ایجاد انگیزه برای کاهش مصرف مشترکان پر مصرف است و درآمدهای آن بیشتر صرف پرداخت پاداش مدیریت مصرف و تعرفه رایگان مشترکان تحت پوشش سازمان‌های حمایتی است. اگرچه با توجه به سهم زیاد مصرف برق توسط مشترکان پرمصرف، طبیعتا قدری درآمدها افزایش می‌یابد، ولی همان‌طور که گفته شد تشویق‌ها و معافیت‌هایی که برای مشترکان کم مصرف یا تعرفه‌های مخفف نیز وجود دارد از این میزان درآمد بیشتر است. البته در صورتی که درآمدهای احتمالی ناشی از افزایش تعرفه‌های صورت‌پذیرفته یا مورد مربوط به تعرفه صنایع انرژی‌بر که از سال ۱۴۰۰ در بودجه تصویب شده بود، تماما به صنعت برق تخصیص یابد، آن زمان می‌توان انتظار کاهش مطالبات را داشت.
آینده صنعت برق را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ به نظر شما با توجه به رشد مصرف، در حوزه تولید برق نیز مسیر را به درستی طی کرده‌ایم؟
همان‌گونه که ذکر شد گام‌های بلندی برای افزایش ظرفیت تولید در دستور کار قرار دارد که با وجود مسیر دشوار، چشم انداز روشنی را فراهم می‌کند. علاوه بر توجه به توسعه تولید، افزایش توسعه زیرساخت‌های شبکه هم توسط دولت در دستور کار است. همچنین با توسعه تبادلات منطقه‌ای، آینده روشنی به سوی ایفای نقش ایران به عنوان هاب تبادلات برق منطقه قابل ترسیم است.
مقوله رشد نیاز مصرف صرفا مربوط به کشور ما نیست و می‌توان مصادیقی از بروز ناترازی‌ها و خاموشی‌های به وجودآمده در بسیاری از کشورها را در زمستان و تابستان سال گذشته ارائه کرد.
از دیدگاه کلان‌تر، شدت مصرف انرژی در ایران که شاخصی برای سنجش بهره‌وری مصرف انرژی است، نسبت به سایر کشورها، وضعیت مناسبی ندارد. بنابراین لزوم مدیریت رشد مصرف در همه حامل‌های انرژی نمایان است. همان‌گونه که ناترازی در تولید و مصرف گاز نیز در زمستان سال گذشته، این ضرورت را بیش از پیش مشخص می‌کند. در این میان ارتقای شاخص‌های بهره‌وری مصرف برق و گاز در صنایع انرژی‌بر و تولید کالاها، اصلاح بخش ساختمان به لحاظ مصرف انرژی و توسعه فرهنگ صرفه‌جویانه مصرف انرژی در بخش‌های مختلف، یک ضرورت برای جامعه امروز و نسل‌های بعدی است.
به نظر شما به جز اصلاح اقتصاد برق، راه‌های برون‌رفت از چالش‌های اصلی صنعت برق در هر سه حوزه تولید، انتقال و توزیع چیست؟
در حوزه تولید می‌توان به طرح‌های افزایش راندمان و ادامه طرح‌های تبدیل نیروگاه‌های گازی به سیکل ترکیبی و لزوم تنوع بخشی به سبد تولید و در دستور کار قرار دادن کاهش وابستگی به سوخت گاز اشاره کرد.
در حوزه انتقال و توزیع نیروی برق نیز رفع گلوگاه‌های شبکه، افزایش ظرفیت تبادلات منطقه‌ای، به کارگیری سیستم‌های حفاظتی پیشرفته مانند حفاظت منطبق بر داده‌های فازوری، هوشمندسازی و کاهش تلفات در شبکه‌های انتقال و توزیع اشاره کرد که تمامی‌این موارد در دستور کار شرکت‌های برق قرار دارند. همچنین توسعه مشارکت تولیدکنندگان کوچک برق، افزایش سهم معاملات دوجانبه و رونق بورس انرژی که معادل عدم ورود دولت در قیمت‌گذاری برق است و ایجاد امکان سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در طرح‌های انتقال و توزیع برق نیز راهگشا خواهد بود.
