ورشکستگی صنعت برق و رویای بر باد رفته تجدیدپذیرها

نوسانات قیمت سوخت‌های فسیلی، ریسک‌های سیاسی و اقتصادی و بحران‌های محیط‌زیستی باعث شده انرژی‌های تجدیدپذیر مورد توجه ویژه کشور‌ها قرار بگیرد. بر اساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، ۹۰ درصد ظرفیت‌های جدید نیروگاهی سال ۲۰۲۰ در جهان را انرژی‌های تجدیدپذیر تشکیل داده‌است. ایران تنها ۱۵ درصد از ظرفیت نیروگاهی ایجاد شده طی یک سال گذشته را به تجدیدپذیر‌ها اختصاص داده است. حتی بسیاری از کشور‌های نفت‌خیز درصدد متنوع کردن سبد انرژی خود هستند؛ به‌گونه‌ای که ۱۵ درصد برق امارات از طریق انرژی‌های تجدیدپذیر تولید می‌شود.

بر اساس گزارش وزارت نیرو، نیروگاه‌های تجدیدپذیر با ظرفیت اسمی ۸۵۹ مگاوات تنها یک درصد سبد انرژی ایران را تشکیل می‌دهند. این در حالی است که ایران با داشتن سالانه حدود ۳۰۰ روز آفتابی و مناطق بادخیز، پتانسیل بالایی در استفاده از انرژی‎‌های تجدیدپذیر دارد. در سال‌های اخیر تلاش شده با تصویب قوانینی همچون خرید تضمینی ۲۰ ساله برق تجدیدپذیر، سهم آن را در سبد انرژی کشور افزایش دهد.

با این حال، تا کنون تنها ۱۷ درصد از هدف‌گذاری ۵۰۰۰ مگاواتی وزارت نیرو برای سال ۱۴۰۰ محقق شده‌است. بدهی ۱۴ هزار میلیاردی دولت به نیروگاه‌های خصوصی نااطمینانی گسترده‌ای را برای سرمایه‌گذاران ایجاد کرده‌است. از سوی دیگر عدم رشد قیمت خرید تضمینی متناسب با تورم، منجر به طولانی شدن بازگشت سرمایه و کاهش جذابیت سرمایه‌گذاری شده‌است. به نحوی که با وجود رشد سه برابری شاخص قیمت‌ها از سال ۹۵، تعرفه خرید برق خورشیدی تنها رشد ۳۰ درصدی را تجربه کرده‌است.

دی ماه امسال سندیکای برق در نامه‌ای به وزارت نیرو نسبت به ادامه شرایط موجود و نابودی این صنعت هشدار داده‌است. مهم‌ترین معضل صنعت برق به پایین‎ بودن تعرفه و حجم عظیم یارانه‌های پنهان انرژی باز می‌گردد. بر اساس آمار آژانس بین المللی انرژی در سال ۲۰۱۹ ایران بیش از ۵۱ میلیارد دلار یارانه برق پرداخت کرده که حدود ۹ برابر عربستان است.

انباشت بدهی دولت به نیروگاه‌ها و عدم سرمایه‌گذاری بخش خصوصی نتیجه پایین نگه داشتن تعرفه برق و پرداخت گسترده یارانه پنهان انرژی است. سیاستی که صنعت برق را در آستانه ورشکستگی قرار داده‌است.